Zutphen 1572

In juni 1572 sluit Zutphen zich aan bij de opstand van Willem van Oranje tegen de Spaanse koning Filips II. De maanden daarna verlopen dramatisch. Niet alleen Zutphen, ook de rest van Gelre en Overijssel is het toneel van een gewelddadige burgeroorlog. Geestelijken worden gemarteld en vermoord, kerken en kloosters geplunderd en verwoest. Families zijn tot op het bot verdeeld en tientallen inwoners zoeken elders een veilig heenkomen. Verdraagzaamheid maakt plaats voor verdeeldheid.



In het najaar keert het tij. Oranje vlucht en op 16 november 1572 neemt het Spaanse leger Zutphen in. Daarna wordt de stad geplunderd en gestraft. Waar 1572 voor de Zutphenaren een jaar werd om snel te vergeten, ontstond buiten de stad juist een levendige herinneringscultuur en propagandastrijd over bloeddorstige Spanjaarden en arme Zutphenaren. Volgens die verhalen werd in 1572 de stad in brand gestoken, werden vrouwen verkracht en honderden burgers door wrede Spanjaarden in de IJssel verdronken.



Eigentijdse bronnen laten echter een ander beeld zien. Waar komen die gruwelverhalen vandaan? Wat maakten Zutphenaren in 1572 nu wél mee? Wat merkten de inwoners van omliggende steden als Kampen en Zwolle van de strijd? En waarom is het bloedbad in het collectieve geheugen gegrift?



‘Een meesterwerk’ – Maartje Janse, juryvoorzitter Fruinprijs 2022



Johan Visser (1997) is historicus en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Nederlanden in de zestiende en zeventiende eeuw. Zijn afstudeeronderzoek naar Zutphen in 1572 werd

bekroond met de Fruinprijs 2022. Hij is promovendus bij het Instituut voor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Eerder onderzocht hij de correspondentie van Willem van Oranje en verscheen mede onder zijn redactie het boek Willem van Oranje in brieven. De Opstand in 1572.