Weten vraagt meer dan meten

Op verschillende maatschappelijke gebieden blijkt hetzelfde aan de gang: een regime van maat en getal waarmee het persoonlijke verhaal en variaties uit het zicht raken. Vanaf de conceptie wordt de groei van het embryo tegen het gemiddelde afgezet. Hetzelfde geldt voor schoolprestaties. Maar ook op andere terreinen heersen maat en getal. 'Ik hou me nu eenmaal aan de feiten', zei neuropsychologe Eveline Crone tijdens het debat na afloop van haar Annie Romein lezing. En daar al zit 'm het misverstand: het zijn geen feiten, je ziet oplichtende hersendelen op een scan. Het zijn interpretaties, verpakt als wetenschap, zogenaamd 'hard', maar qua denkwerk dun en aanvechtbaar. Het leidt tot reductionistische verwarring, aanvechtbare redeneringen en valse conclusies. De reductie tot statistische gemiddelden maakt dat variatie aan het oog wordt onttrokken en afwijkingen van dat gemiddelde al gauw als afwijking wordt gezien. Zo wordt uitgegaan van het tekort en niet van het vermogen van mensen. Maar bovenal levert het weinig op voor de patiënten om wie het toch allemaal ging? De gedachte dat meten weten is gaat voorbij aan de mensen over wie het gaat.

Dit boek vormt een pleidooi tegen dit heersende wetenschappelijke paradigma dat inmiddels alle domeinen van de samenleving doortrekt. Maar dat ook zijn grenzen bereikt, want hier en daar ontstaan tegenkrachten. Dit boek bevat korte prikkelende stukken over waar en hoe het spaak loopt, maar ook hoe het anders kan. Het geeft inzicht in de taaiheid van patronen en de macht van systemen. Daarnaast biedt het voorbeelden van hoopgevende projecten waarin betrokkenen buiten het heersende paradigma denken en doen, van hun worstelingen, de weerbarstigheden, de dilemma's en de weerstanden.

In het boek worden verschillende domeinen bestreken waarin men met dezelfde problemen worstelt. Het vertelt hoe patronen ontstaan, hoe dwingend ze zijn en hoe we daartegenin kunnen gaan. Voor iedereen, of je nu zwanger bent, schoolgaande kinderen hebt, kind bent van bejaarde ouders, kortom: voor alle zieken, zwakken en gezonden - en voor wie wil weten in welke systemen van denken en handelen wij leven, vaak ongemerkt en deels ongewild.