Toneel en verhalend proza

Niccolò Machiavelli’s naam en soms dubieuze faam zijn sinds jaar en dag verbonden met zijn politieke werk: eerst en vooral Il Principe, en verder de Discorsi. Veel minder bekend is zijn literaire oeuvre: ten on­rechte, want Machiavelli was behalve een groot politiek denker ook een begenadigd toneelschrijver en verteller. Hij schreef twee komedies, de Mandragola en de Clizia, en een zeer populair geworden novelle, Belfagor.

De Mandragola (Alruin), die geldt als de beste komedie van de Italiaanse Renaissance, vertelt het verhaal van Callimaco Guadagni, een in Parijs woon­achtige Floren­tijn. Hij reist terug naar Florence om een vrouw te aanschouwen wier schoonheid hij hemelhoog heeft horen prijzen; met onvermijdelijke gevolgen. Thematische parallellen tussen de Mandragola en Machiavelli’s politieke werk maken deze komedie extra interessant.

De hoofdpersoon van de Clizia is Nicomaco, een gerespecteerde Floren­tijnse pater familias die op gevorderde leeftijd ineens stapelverliefd wordt op de piepjonge Clizia. Deze komedie, die nog niet eerder in het Nederlands verscheen, heeft een zekere autobiografische achtergrond.

De hoofdpersoon van Belfagor is een duivel die door zijn helse superieuren naar de aarde wordt gestuurd met een heel speciale missie: hij dient te onderzoeken wat het voor een man betekent om getrouwd te zijn met een vrouw. Machiavelli schreef ook een aantal brieven die kleine novellen bevatten: de mooiste zijn in dit boek opgenomen.

De vertaling, het commentaar en de uitgebreide inleiding zijn van dr. Paul van Heck, hoofddocent Italiaanse letterkunde bij de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden. Hij publiceerde uitvoerig over de Italiaanse literatuur van de vroegmoderne tijd, en vertaalde eerder Machiavelli’s politieke werk: ‘Discorsi’. Gedachten over Staat en Politiek (1997, 5e druk 2007); ‘Il Principe’ en andere politieke geschriften (2006, 5e druk 2009).