In de wereld komen

Opvoeding en onderwijs zijn dagelijkse mediakost: dan is er weer een pleidooi voor
een nieuw onderwijsconcept, dan een notitie over opvoedingsondersteuning, een
wetenschapper die op grond van onderzoek een nieuwe manier van leren propageert,
dan weer een beleidsmaatregel om de output van het onderwijs te verhogen.
De invalshoek van waaruit dat gebeurt, is steeds weer anders. Wat verstaan
we vandaag eigenlijk onder opvoeding en onderwijs?
Deze vraag is het uitgangspunt van In de wereld komen. Een studie naar de pedagogische
betekenissen van opvoeding, onderwijs en het leraarschap. Ze wordt beantwoord
vanuit vier twintigste-eeuwse denkers: Hannah Arendt, Jacques Lacan,
Michel Serres en Michael Polanyi. Aan de hand van aan hen ontleende concepten
brengt de auteur opvoeding, onderwijs en de activiteiten van opvoeders en leraren
in kaart. Opvoeding en onderwijs zijn gericht op het in de wereld laten komen
van kinderen en jongeren. Daarvoor zullen opvoeders en leraren hen niet alleen
de middelen moeten aanreiken waarmee de mens de wereld heeft ingericht, maar
hen ook in staat moeten stellen om met behulp daarvan initiatieven te nemen.
Want alleen zo kunnen ze deelgenoot worden en ‘in de wereld komen’. Daarbij gaat
het niet om identiteit, maar om subjectiviteit. Een kind of jongere verschijnt als
subject - altijd ten overstaan van anderen - als het tegen dingen aanloopt die hij
niet begrijpt, als er letterlijk en figuurlijk iets dwars komt te zitten. Dat ‘tegen iets
aanlopen’ is een communicatief gebeuren. Het proces van opvoeding en onderwijs
is geen maakproces. De houding van de leraar of opvoeder, zijn ethos, is daarbij
cruciaal, meer dan het toepassen van (wetenschappelijke) kennis.
Wouter Pols was leraar in het speciaal onderwijs en opleider in het middelbaar en
hoger beroepsonderwijs. Momenteel is hij als docent en onderzoeker verbonden
aan het kenniscentrum Talentontwikkeling van de Hogeschool Rotterdam.