Doctor Syntax op zoek naar het pittoreske

Doctor Syntax op zoek naar het pittoreske - William Combe

Met illustraties van Thomas Rowlandson | vertaald door Martin Hulsenboom

In 1814 schreef Jane Austen in een brief, dat ze in Londen nog niemand had gezien 'met zo'n kinnebak als Doctor Syntax'. De argeloze hoofdpersoon van het komische gedicht Doctor Syntax op zoek naar het pittoreske (1812) was in korte tijd een begrip geworden. Het verhaal over de antiheld die naam hoopt te maken met een geïllustreerd verslag van zijn reis door Engeland, biedt de lezer een bonte mengeling van kolderieke avonturen, geestige dialogen, vileine kritiek en milde mijmeringen.

Bovendien kan het werk bogen op een uiterst curieuze ontstaansgeschiedenis.

De flamboyante veelschrijver William Combe zat in 1809 wegens onbetaalde schulden in de Londense King's Bench Prison, toen de uitgever Rudolph Ackermann hem verzocht de tekst te schrijven voor een lichtvoetige variant op de luxe topografische publicaties die indertijd in trek waren. Thomas Rowlandson, een van de grootste karikaturisten van zijn tijd, had zich al bereid verklaard de prenten te vervaardigen en had een thema gesuggereerd: een satire op het fenomeen van de schetsende reiziger.

In een voorwoord bij de eerste uitgave deed Combe uit de doeken hoe het scheppingsproces was verlopen: 'Iedere maand werd mij een Ets of Tekening toegestuurd en ik schreef een bepaald aantal pagina's op rijm, waarin als vanzelfsprekend het onderwerp van de afbeelding verwerkt was. Toen mij de eerste prent werd toegestuurd, wist ik niet wat het onderwerp van de tweede zou zijn en op deze manier, met grote regelmaat, ging de Kunstenaar door met tekenen en ik met schrijven (...) totdat een werk van bijna tienduizend regels was opgeleverd, zonder dat de Kunstenaar en de Schrijver persoonlijk contact met elkaar hadden of iets van elkaar wisten.'

Al improviserend schiepen Rowlandson en Combe een meesterwerk: de een in karikaturen, de ander in luchtige verzen.

'De Boekverkopers zullen met u dwepen,' zo krijgt Doctor Syntax te horen. Deze woorden bleken profetisch. Honderd jaar lang verscheen in Engeland de ene na de andere herdruk. Middels deze eerste volledige Nederlandse vertaling kunnen ook wij eindelijk kennismaken met die hier nagenoeg onbekende parel.

Martin Hulsenboom (i958) is actief als freelance vertaler. Eerder vertaalde hij o.a. Medaillons van Zofia Nalkowska (i994) en De Lutrijn van Nicolas Boileau-Despre´aux (2oi4).