De zee

In de gesloten wereld van een sanatorium verdichten zich de drama’s van het mens-zijn als in een hogedrukpan. Op het oog is het een statische omgeving, maar in een verpleeginrichting voor TBC-patiënten kunnen de emoties in een ommezien tot het kookpunt stijgen, zoals we kunnen lezen in twintigste-eeuwse klassiekers als Der Zauberberg van Thomas Mann en Pabellón de reposo van Camilo José Cela. Minder bekend maar niet minder indrukwekkend is de roman El mar van Blai Bonet, verschenen in 1958, een origineel en fascinerend verhaal over een groep jongens in een sanatorium in de eerste jaren na de Spaanse Burgeroorlog, nu voor het eerst in het Nederlands vertaald en van een nawoord voorzien door Frans Oosterholt onder de titel De zee.

Bonet schreef De zee in het sanatorium van Caubet. Toch is het boek volgens de schrijver niet autobiografisch. Wat hem vooral bewoog was de verstikkende atmosfeer van het franquistische Spanje in de eerste jaren na de Burgeroorlog. In De zee worden meerdere thema’s aangesneden die destijds hoogst ongemakkelijk aanvoelden: homoseksuele sensualiteit, mystiek, ziekelijk schuldbesef, sadisme, de trauma’s van de oorlog, de afgestompte bevolking. De roman is vervuld van een intense beklemming, zonder dat expliciet wordt verwezen naar de oorlog of de repressie door de overwinnaars. De zee is een nieuw hoogtepunt in de Iberische Bibliotheek van uitgeverij Nobelman.

‘De zee van Blai Bonet is smerig en lumineus, mooi, verontrustend, poëtisch en vol liefde voor zijn personages,’ aldus Agustí Villaronga, de Spaanse regisseur die De zee in 2000 verfilmde.

Blai Bonet (Santanyí, Mallorca, 1926 - 1997) verwierf faam in Spanje als dichter en romanschrijver, dramaturg, dagboekschrijver, kunstcriticus en journalist. Toen hij tien was trad hij in in het seminarie van Palma de Mallorca, maar hij moest de opleiding in 1947 staken wegens TBC. Op zeer jonge leeftijd brak Bonet met de Mallorcaanse literaire traditie en liet het eiland kennis maken met avant-gardistische tendenzen uit binnen- en buitenland, die hij verwerkte in zijn zeer persoonlijke en sensuele dichtkunst. Zijn naam als dichter was in één klap gevestigd, maar bij het grote publiek brak hij pas door toen in 1958 zijn eerste roman De zee verscheen, die als een bom insloeg bij critici en vakbroeders. In totaal zou Blai Bonet een dozijn dichtbundels en een vijftal romans publiceren. Daarnaast schreef hij in de laatste decennia van zijn leven vier fenomenale dagboeken in een Catalaans van een aangrijpende schoonheid.