De Veerman bibliotheek 6: Klanksporen

De hele geschiedenis door proberen kunstenaars, filosofen, pedagogen en wetenschappers te begrijpen hoe ons brein erin slaagt muziek te ‘denken’ en dit denken te synchroniseren met duizenden feilloos gecoördineerde spierbewegingen. Nogal wat onderzoekers zien een parallel met taal: net zoals spreken wordt musiceren ‘in realtime’ syntactisch gestuurd zonder al te veel bemoeienissen van ons bewustzijn en leren we het spelenderwijs, op het gehoor en uit het geheugen. Met een minimum aan klanken weerspiegelen we onszelf en de wereld. Worden we als componisten geboren? Tot ver in de 18de eeuw blijft expertise het product van creatieve werkvormen en getuigt de professionaliteit van de oude balans tussen improvisatie, compositie en ‘score performance’.

Pas vanaf het wijdverbreid beschikbaar worden van gedrukte muziek en het (gelijktijdig) ontstaan van de nationale conservatoria worden creatieve, reproductieve en theoretische vaardigheden geleidelijk aan structureel gescheiden. Uitvoerders, toehoorders, componisten en theoretici worden aparte categorieën. Het nagenoeg verdwijnen van muzikale creativiteit, een zwak ontwikkeld gehoor, een onbetrouwbaar geheugen, een verstoorde beleving en zelfs onwaarachtigheid vormen sindsdien de typische pathologie van generaties hooggeschoolde uitvoerende musici.

Na jaren ‘teaching research’ met kinderen en volwassenen concluderen de auteurs dat de gangbare muziekagogiek niet compatibel is met de manier waarop het menselijk brein muziek verwerkt. In dit boek zetten zij ‘leren musiceren’ onvermijdelijk in een evolutionair perspectief. Muziek komt niet van de goden, maar zit net als taal van bij de geboorte in het brein gebakken. Het boek wil musici en pedagogen opnieuw op het spoor van de klank zetten. Het toont aan dat een creatief-auditieve omgang met de muzikale bouwstenen onmisbaar is in de groei naar muzikale expertise, artistieke integriteit en zelfredzaamheid.

Lieven Strobbe is leraar orgel en creatief klavier aan het Lemmensinstituut in Leuven en de Stedelijke Academie voor Muziek en Woordkunst in Ekeren.

Hans Van Regenmortel is leraar viool en ensemblespel, en pedagogisch coördinator aan de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans in Turnhout.