De Oerslang of het Universele Denken

Geen enkele specifieke menselijke traditie heeft de volledige waarheid in pacht. Er blijven altijd wel gebieden van de werkelijkheid over waar zij slechts deels, of zijdelings, ironisch of in zwakke termen aandacht aan schenkt, of juist helemaal geen door ze taboe te verklaren, dit alles mee onder ingeving van de omstandigheden van de tijd.
Als voor alle tradities geldt dat zij, gewild en ongewild, volledig gekleurd zijn door de natuurlijke en socio-culturele omstandigheden waarbinnen ze zich voor doen – en die voortdurend evolueren- dan geldt dat eveneens voor onze eigen benadering van de
werkelijkheid. Elke traditie is hoogst actueel op het moment van haar ontstaan en bloei, maar neigt daarna in zichzelf vast te groeien en tenslotte tot een uiterlijke lege huid te verworden, waaruit de levende slang reeds lang weer weggekropen is.
Dit essay is een andere benadering van wat in ‘Het grijpbare Niets’ staat beschreven, al sluit het erop aan. Hier gaat het echter minder om de visie op zich dan om het feit dat, en de manier waarop, mensen door de vele eeuwen heen altijd hebben gepoogd een totaalconcept van wat is en hen omringt te beschrijven en ook te beleven.
Bedoeling is uiteindelijk aan de hand van elementen uit alle culturen tot een samenhangend beeld te komen van de gemeenschappelijke factoren: dat wat de mens universeel echt in zijn diepste bezighoudt. Ter motivering wordt de lezer eerst op geleid bezoek doorheen de stadia van het universele denken van de mens door de eeuwen heen meegenomen.
Constanten uit mystiek, mythologie en religie komen aan bod, maar ook die uit cultuurvormen van zogenaamd primitieve volkeren. Zo wordt een verheldering gegeven van wat traditie en cultuur i.h.a. betekenen, hoe ze functioneren en waar ze toe dienen.
Een aantal verklarende hoofdstukken zijn gewijd aan aspecten als ‘Het doel van traditie en haar methode’, ‘Oorsprong en ontstaan van tradities’, ‘Taal en symbolen’, ‘Religie en gemeenschap’, ‘Het Godsbegrip’…
In ‘Geschiedenis van de mythologie’ wordt aangetoond hoe mythologieën ontstaan en in herkenbare lagen zijn opgebouwd en hoe mythologieën van verschillende culturen historisch uit elkaar zijn ontstaan. Er wordt een pleidooi gehouden voor ‘Mythologische archeologie’. Daarna worden een aantal universele symbolen en thema’s uit mythologieën en kennistradities daarop betrokken en verklaard.
Tot slot wordt ook de wisselwerking tussen cultuur en natuur binnen deze ruime context in de verf gezet, om nadruk te leggen op de zeer praktische consequenties van een universele ‘totaalvisie’ met bijbehorende eenheidsbeleving.
Het boek geeft inzicht en een algemene verklaring voor het ontstaan van onze cultuur, ook hoe onze westerse cultuur historisch is gegroeid. Het is een pleidooi voor de vergelijking van uiteenlopende neerslagen van kennis en tradities in de verschillende culturen, op zoek naar onderliggende gemeenschappelijke boodschappen daarin, en naar wat ons als mensen overal bindt.
Deze benadering wil bijdragen tot een beter inzicht en begrip ten overstaan van andere culturen, opdat mensen op die gemeenschappelijke basis van kennis en (h)erkenning weer een stapje dichter tot elkaars aanvaarding en respect kunnen komen.