Correspondance

La reconduction photographique consiste à faire une reprise de vue conforme
à une photographie antérieure, en respectant le plus précisément possible
le point de vue d'origine, le cadrage et les autres paramètres tels que la saison,
la lumière, la focale... Ce protocole spécifiquement photographique, applicable
à tous types d'environnements, est un moyen d'améliorer la perception de
lieux supposés familiers - ici les paysages urbains bruxellois - et d'accéder
aux phénomènes complexes, parfois spectaculaires, parfois discrets, qui
les modifient sans cesse. Ce travail de rephotographie est curiosité,
compréhension par le regard et non un choix a priori nostalgique pour un
monde perdu.

Suivant l'ampleur des transformations urbaines, l'oeil retient d'abord ce qui
n'a pas changé puis s'attache dans un deuxième temps à trouver les indices
du passage du temps ou, au contraire, cherche dans un paysage entièrement
renouvelé quelque bouée à laquelle se raccrocher. Au-delà du caractère
plaisant de ce «jeu des 7 erreurs», cette confrontation du passé et du présent
révèle une histoire de la ville qui ne plaide pas toujours en faveur des pratiques
contemporaines. Pourtant, l'image avant/après qui en résulte n'est pas la
juxtaposition de deux mondes antagonistes mais celle de deux moments
de l'existence d'un même «organisme» urbain avec ses événements, ses
immeubles, ses chantiers, ses véhicules, ses passants, sa lumière. Tout cela
est destiné à changer, se transformer, exister, apparaître ou disparaître.

Sur plus de 1600 cartes postales scannées de Bruxelles et ses 19 communes,
couvrant une période de 1890 à 1928, 300 ont été sélectionnées et reconduites
photographiquement : d'abord sur des critères de qualité photographique,
ensuite pour l'intérêt documentaire. Ces «couples» d'images font maintenant
partie des collections des Archives de la Ville de Bruxelles.

Cet ouvrage reprend 65 couples présentés dans un ordre aléatoire, sans
logique de classement par communes ou thématiques mais dans la diversité
des choix que Gilbert Fastenaekens a opéré : quelques fois pour la qualité de la
photo, d'autre fois pour un détail, une incongruité, une surprise... mais toutes
soumises au protocole photographique qui régit ce travail.

Herfotografie houdt in dat een nieuwe opname gemaakt wordt die correspondeert
met een oudere foto, waarbij het originele gezichtspunt, de camerainstelling
en andere parameters zoals het seizoen, het licht, de brandpuntsafstand
... zo veel mogelijk gerespecteerd worden. Dit protocol, typisch voor de
fotografie en toepasbaar op alle omgevingen, is een manier om bewuster
te kijken naar 'vertrouwde' locaties - in dit geval de Brusselse landschappen -
en vat te krijgen op complexe, soms spectaculaire, soms onopvallende
verschijnselen die ze voortdurend veranderen. Bij herfotografie gaat het om
nieuwsgierigheid, begrijpen door te kijken, en niet om een a priori nostalgische
keuze voor een verdwenen wereld.

Afhankelijk van de veranderingen in de stad houdt ons oog eerst datgene vast
wat niet gewijzigd is. Pas in tweede instantie gaat het op zoek naar sporen van
vroeger of integendeel, waar het om een volledig vernieuwd landschap gaat,
naar een herkenningspunt om zich aan vast te klampen. Deze confrontatie
van het verleden met het heden is meer dan zomaar een spelletje 'zoek de 7
fouten', ze toont ons een geschiedenis van de stad die niet altijd in het voordeel
uitvalt van de hedendaagse praktijken. Toch is het beeld voor/na dat eruit
voortvloeit geen vergelijking van twee tegenstrijdige werelden maar van twee
bestaansmomenten van eenzelfde stedelijk 'organisme' met zijn wederwaardigheden,
zijn gebouwen, zijn bouwterreinen, zijn voertuigen, zijn voorbijgangers,
zijn licht. Dit alles is van nature bestemd om te veranderen, te leven,
te verschijnen of te verdwijnen.

Uit meer dan 1600 gescande postkaarten van Brussel en zijn 19 gemeenten,
die de periode van 1890 tot 1928 beslaan, werden er 300 geselecteerd en
geherfotografeerd. Het eerste criterium bij deze selectie was de fotografische
kwaliteit, het tweede de documentaire waarde. Deze 'koppels' afbeeldingen
behoren vandaag tot de collectie van het Archief van de Stad Brussel.

Dit werk bevat 65 van die koppels, opgenomen in een willekeurige volgorde,
zonder enige logische ordening volgens gemeente of thema. Ze weerspiegelen
wel de diverse criteria die Gilbert Fastenaekens hanteerde: soms was dat de
kwaliteit van de foto, soms een detail, een onregelmatigheid, een verrassing ...
maar alle volgen ze het fotografische protocol dat aan de grondslag ligt van
deze opdracht.