Apologie

De Apologie aan Willem van Saint-Thierry is het eerste grote publiekswerk van Bernardus. Zijn voorgaande traktaten zijn nog zuiver monastieke geschriften bestemd voor de 'inner circle', de communiteit van Clairvaux en haar eerste dochterhuizen. Met dit geschrift breekt Bernardus de grenzen van het klooster open om zich te richten tot een ruimer lezerspubliek. Hierdoor wordt hij de eerste publicerende cisterciënzer uit de geschiedenis. Meteen een voltreffer: de strijdlustige auteur gooit een steen in de vijver van het twaalfde-eeuwse monnikendom. Het effect blijft niet uit, want het water zal de hele eeuw door in beroering blijven. Een onverwacht neveneffect is dat de naam van de abt van Clairvaux meteen op de kaart staat en zijn reputatie gevestigd is. In dit retorisch meesterwerk gaat Bernardus' diepste bekommernis uit naar monniken die hij wil vormen, naar mensen die hij wil zien groeien in aandacht en liefde, naar gemeenschappen die hij wil samenhouden in een band van vrede en eenheid. Daarbij pleit Bernardus voor zowel eenheid als pluralisme, met hetzelfde literaire genie dat hem in staat stelt satire, humor en sarcasme meesterlijk in elkaar te weven.

Inhoud

Noot van de vertaler
Voorwoord
Afkortingen

Inleiding

1. De wereld van Cluny en Cîteaux
I De 'ijzeren' middeleeuwen
II Cluny, een reus met een kiezel in zijn schoen
III Drie karakteristieken van Cluny
IV Herontdekking van het eremitisme
V Veranderend religieus besef
VI Cîteaux en Bernardus

2. Apologie aan Willem, abt van Saint-Thierry
I Een steen in de vijver
II Een ontvoering steekt de lont in het kruitvat
III Liever een schandaal dan de doofpot
IV Brief 28 van Petrus Venerabilis
V Een moeilijke bevalling
VI Twee uitgaven
VII Vorm en literair genre
VIII Definitie van een esthetisch model
IX Spirituele grondlijnen

Tekst Apologie
Een ernstig verwijt
Alles voor niets?
Dubbel goddeloos
Lof voor Cluny
Kleurige gewaden
Naadloos en compleet
Samen een geheel
Eenheid in verscheidenheid
Verschillende verdiensten
Tegen bepaalde cisterciënzers
Balk en splinter
Kleding, eten, handwerk
De betere genadegaven
Ruimte voor aanpassing
Kritiek uit liefde
Mateloze luxe
Het goede erbarmen
Verkeerde praktijk, diverse motieven
Vroeger en nu
Lekker eten
Lekker drinken
Fijn ziek zijn
Uiterlijke schijn
Fijne kleren
Symbool van nederigheid of hoogmoed
Binnenkant en buitenkant
Lakse leiders
Reizen in vol ornaat
Kunstobjecten
Ieder op zijn plaats

Bibliografie
Registers
De vertalers