Absurditeit en revolte

De Franse schrijver en denker Albert Camus (1913-1960) was een van de voornaamste intellectuele stemmen van de twintigste eeuw. Zijn vertolking van de ervaringen van absurditeit en revolte in essays, romans en toneelstukken vonden brede weerklank in het naoorlogse Europa en daarbuiten. Camus’ scepsis ten aanzien van de grote ideologieën, zijn gevecht met het nihilisme en zijn onvermoeibare verdediging van het leven en de menselijkheid zijn nog altijd voor velen een bron van inspiratie.



Dit boek geeft een beknopt overzicht van het leven en de belangrijkste werken van Camus. Maar vooral wordt de ontwikkeling van zijn denken van absurditeit naar revolte geschetst in een historische en literair-wijsgerige context. Daarbij komt ook de vraag naar de overkoepelende eenheid van zijn werk aan bod.



Jozef Waanders studeerde geschiedenis en filosofie in Utrecht en Leuven. Hij was als adviseur verbonden aan de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, en werkt nu in die hoedanigheid voor het Ministerie van Algemene Zaken. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Filosofie-Tijdschrift. Eerder verscheen van hem bij Gompel&Svacina het boek ‘Sporen van transcendentie. De filosofie van Karl Jaspers’.



ISBN: 9789463714259



*** Recensie, Tjerk de Reus in Friesch Dagblad, zaterdag 18 februari 2023

… filosoof Jozef Waanders over Albert Camus, in zijn boek Absurditeit en revolte. Camus vindt: het spirituele mag nooit een vlucht zijn, uit een als onherbergzaam ervaren levenswerkelijkheid.



Jozef Waanders is hoofdredacteur van Filosofie-Tijdschrift. Eerder al publiceerde hij een boek over de Duitse filosoof Karl Jaspers (1883-1969), waarin hij naging hoe er ‘sporen’ in onze levenservaring zijn die verwijzen naar iets hogers, iets wat ons ontglipt, maar toch wezenlijk voor ons is. Het is dan de vraag, hoe je met die ‘sporen’ omgaat.



Albert Camus (1913-1960), een bekende Franse auteur en Nobelprijswinnaar, keek heel kritisch naar het ‘het hogere’. De mens, zei Camus, heeft een diepe honger naar de oneindigheid, naar levensvervulling. Maar hij is sterfelijk. Op deze tegenstrijdigheid doelde Camus met de titel van een van zijn boeken: Koninkrijk en ballingschap. De mens voelt zich burger van een ‘koninkrijk’ van menselijke waardigheid en echte zinvolheid – maar hij leeft in ‘ballingschap’. Wie dit beseft, voelt iets van ‘het absurde’, stelde Camus.



Bloesemende appelboom  – Jozef Waanders laat in zijn boek mooi zien hoe dit idee van Camus helemaal in het leven zelf geboren is. Het is geen bizarre fantasie, ook geen intellectuele kunstgreep, maar uitdrukking van een echt menselijke ervaring. Je streeft naar zin en betekenis, op je werk en in je sociale verbanden, maar je loopt aan tegen de radicale eindigheid van je leven. En de wereld om je heen, van de bloesemende appelboom tot het immense heelal – alles zwijgt. Maar Camus bleef niet staan bij het absurde. Hij geloofde in ‘de revolte’, waarmee hij duidt op een houding van opstand tegen hoe de wereld is.



Dit zou een vastbesloten keuze voor solidariteit moeten zijn, voor mededogen en menselijke betrokkenheid. Het voorbeeld van deze humaniteit bij Camus is de arts in zijn roman De pest, die niet ophoudt om zorg te verlenen aan de zieken, in een door een pandemie getroffen stad – dit boek werd alom gelezen, in de eerste fase van de coronapandemie. Zo dienen ook wij moedig in het leven te staan, zonder uitvluchten. Ook zonder God, wat Camus betreft. In die zin nam hij afstand van grote denkers als Dostojevski en Kierkegaard, met wie hij verder grote verwantschap had.

*** TROUW tipt filosofie: Absurditeit en revolte, woensdag 15 februari 2023

Inlichtingenadviseur en filosoof Waanders belicht het werk van de Franse schrijver Albert Camus (1913-1960), die altijd afstand hield van de grote ideologieën van de 20ste eeuw.