Ritratto

Dit is het tweede album dat Challenge Classics uitbrengt met werk van de toonaangevende Nederlandse componist Willem Jeths. Na het eerdere album van Jeths met symfonische muziek gaat het dit keer om Ritratto, zijn meest recente opera. Ritratto is het Italiaanse woord voor portret. Jeths was gefascineerd door een schilderij van Luisa Casati, de dame die centraal staat in deze mooie opera.

Ritratto wordt hier prachtig uitgevoerd door Amsterdam Sinfonietta onder leiding van Geoffrey Paterson. De Nationale Opera nam de uitvoering live op en het is een ware publiekstrekker. Tijdens de lockdown was de videoregistratie een groot succes en weer gespeeld in het theater zorgt de opera voor uitverkochte zalen.

Jeths' compositorische palet is in de loop der jaren breder en dramatischer geworden, variërend van een voorliefde voor detail in geluid en kleur tot subtiele harmonische spanning. Zijn muzikale taal was oorspronkelijk atonaal, maar hij flirtte altijd met tonale klanken. En nu, meer dan ooit, staan zijn tonen ten dienste van de tekst, de theatrale indruk en de schoonheid van de menselijke stem. De muziek van Willem Jeths is zeer toegankelijk en doordrenkt met verwijzingen naar de muziek uit het tijdperk van Ravel en Strauss.

De opera draait om de legendarische Luisa Casati, een puissant rijke Italiaanse erfgename, mecenas en mode-icoon. Zij behoorde aan het begin van de twintigste eeuw tot de high society van Europa en was in die tijd de muze van vele grote kunstenaars. Ze leidde een woest leven in Parijs, Venetië en Rome. Luisa had onder anderen een turbulente verhouding met de Italiaanse schrijver, dichter en politicus Gabriele d’Annunzio. De Russische schilder Léon Bakst, vooral bekend van zijn decors en kostuums van de eerste uitvoeringen van de Ballets Russes, ontwierp exotische jurken voor haar. Onder haar motto “Ik wil een levend kunstwerk zijn, liet ze zich veelvuldig portretteren, door kunstenaars als Kees van Dongen, Man Ray en Giovanni Boldini. Willem Jeths werd door een tentoonstelling in Venetië van alle portretten van Luisa Casati geïnspireerd tot het schrijven van Ritratto.

In de opera wordt de biografie van Luisa Casati gecomprimeerd tot één feestavond in haar Venetiaanse palazzo. In zeven scènes komt er een melange aan gebeurtenissen uit haar leven voorbij. Gebeurtenissen die in werkelijkheid vele decennia beslaan, waaraan de makers een gefantaseerde plot toevoegen. Het gemaskerde bal wordt gehouden aan de vooravond van wat de Eerste Wereldoorlog zal worden. Iedereen is er D’Annunzio, Sergej Diaghilev, Jacob Epstein, Man Ray, Filippo Marinetti, Kees van Dongen, gasten die nooit allemaal tegelijk in één ruimte bij elkaar waren geweest. Opeens duikt Casati’s voormalige minnares Romaine Brooks op, met een waarschuwing: de oorlog is uitgebroken, en ze wil dat het exorbitante feest onmiddellijk stopt. Casati doet alsof ze de waarschuwing niet hoort. En dan volgt er een onwaarschijnlijke afloop. Casati zal zichzelf de ogen uitsteken, de opera slaat compleet om en er volgt een spirituele transformatie.